Dürzilik: Gizemli Bir İnanç ve Tarihsel Kökenleri

Dürzilik, İslam dünyasının en gizemli ve kapalı topluluklarından biridir. Kökenleri 11. yüzyıla kadar uzanan bu inanç sistemi, Fatımi Halifesi Hakim bi-Emrillah'ın ilahi bir varlık olarak kabul edilmesiyle şekillenmiştir. Dürziler, Tanrı'nın insan suretinde tecelli ettiğine inanır ve bu inanç, onları diğer İslam mezheplerinden ayırır. Bu yazıda, Dürziliğin tarihsel kökenlerini, temel inançlarını ve toplumsal yapısını inceleyeceğiz.

Dürzilik, Fatımi Devleti'nin 6. halifesi Hakim bi-Emrillah döneminde ortaya çıkmıştır. Hakim, sıra dışı kişiliği ve çelişkili davranışlarıyla tarihte önemli bir iz bırakmıştır. Kimi tarihçiler onu "deli" olarak nitelendirirken, Dürziler onun Tanrı'nın insan suretindeki tecellisi olduğuna inanır. Hakim, hilafeti boyunca sert ve acımasız bir yönetim sergilemiş, ancak aynı zamanda tevazu ve zahidane bir yaşam tarzını benimsemiştir. Örneğin, yün elbiseler giymiş, eşeğe binmiş ve halkla iç içe olmuştur. 

Hakim'in 1021 yılında gizemli bir şekilde ortadan kaybolması, Dürziler için onun ilahi bir varlık olduğu inancını pekiştirmiştir. Dürzilere göre Hakim, göğe yükselmiş ve kıyamet günü yeryüzüne dönecektir. Bu inanç, Dürziliğin temelini oluşturur.

Dürzilik, İslam'ın beş şartını (namaz, oruç, zekat, hac, kelime-i şehadet) yerine getirmez. Bunun yerine, doğruluk, dürüstlük, kardeşlik gibi ahlaki prensiplere önem verir. Dürziler, önceki tüm dinlerin yanlış olduğunu kabul eder ve sadece kendi inançlarının doğru olduğuna inanır.

Dürziliğin kutsal metinleri, "Hikmetler" olarak adlandırılır. Bu metinler, Hamza bin Ali tarafından yazılmıştır ve Dürzilerin inanç esaslarını içerir. Dürzilikte Tanrı, duyularla algılanamaz ve herhangi bir mekana veya zamana bağlı değildir. Tanrı'nın insan suretinde tecelli etmesi, Dürziler için bir rahmet ve adalet olarak kabul edilir.

Dürzilerin yaratılış inancı, külli akıl (evrensel akıl) kavramı üzerine kuruludur. Tanrı, fiziki alemle doğrudan temas kuramayacak kadar yüce olduğu için, yaratma işlemi külli akıl vasıtasıyla gerçekleşmiştir. Külli akıl, ilk yaratılan varlıktır ve Hamza bin Ali ile özdeşleştirilir. Külli akıl, kibir ve itaatsizlik sonucu hata yapar ve bu hata, şeytanın ortaya çıkmasına neden olur. Ancak külli akıl, hatasını fark eder ve Tanrı'dan yardım ister. Bu süreçte, külli nefs (evrensel nefs) ve kelime (söz) gibi kozmik varlıklar ortaya çıkar.

Dürziler, beş köşeli bir yıldızı sembol olarak kullanır. Bu yıldızın her bir köşesi, külli akıl, külli nefs, kelime, sabık ve tali gibi kozmik varlıkları temsil eder. Bu beş kavram, Dürziliğin temel inançlarını oluşturur.

Dürziler, toplumu iki ana gruba ayırır: Ukkal (akıllılar) ve Cuhhal (cahiller). Ukkal, dini bilgiye sahip olan ve inancın sırlarını bilen kişilerdir. Cuhhal ise dini bilgiden yoksun olan ve sırlara vakıf olmayan kişilerdir. Dürzilik, kapalı bir toplum yapısına sahiptir ve inançlarını dışarıya açıklamazlar. Bu gizlilik, takiye (inançlarını gizleme) olarak adlandırılır.

Dürziler, günümüzde Lübnan, Suriye, Ürdün, Filistin, Amerika ve Avustralya'da yaşamaktadır. Toplumsal yapıları, kabile ve aileler üzerine kuruludur. Lahmîler, Ma'nîler, Şihâbîler ve Cumbulatlar, Dürzi toplumunda önemli bir yere sahiptir.

Dürzilik, kökenleri ve inançlarıyla İslam dünyasının en ilginç mezheplerinden biridir. Hakim bi-Emrillah'ın ilahi bir varlık olarak kabul edilmesi, Dürziliği diğer inançlardan ayırır. Kapalı toplum yapısı ve gizemli inançları, Dürzileri tarih boyunca merak konusu haline getirmiştir. Günümüzde de varlıklarını sürdüren Dürziler, köklü bir tarih ve zengin bir kültürel mirasa sahiptir.