Hinduizm Kökenleri, inançları ve kutsal metinleri

 

Hinduizm, Hindistan'ın en eski ve en yaygın dini inancı olarak bilinir. Binlerce yıllık geçmişi olan bu inanç sistemi, karmaşık bir yapısı ve çok tanrılı yapısıyla dikkat çeker. Hinduizm, birçok farklı inanç, ritüel ve felsefeyi içerir. Ana kutsal metinleri olan Vedalar ve Upanişadlar, Hinduizmin temellerini oluşturur. Bu metinlerde insanın ve evrenin doğasını, reenkarnasyonu ve karma kavramlarını içeren öğretiler bulunur. Ayrıca Hinduizm'in en önemli tanrıları olan Brahma, Vişnu, Şiva ve diğer birçok tanrı, farklı özellikleri ve görevleriyle inanç sistemine derinlik kazandırır.

Hinduizm, mensupları tarafından Dharma ya da sonsuz ezeli yasa olarak bilinen, kurucuları veya belirli bir ana menüsü olmayan, Yahudilik ve diğer dinlerden ayrılan en önemli özelliği ile tanınan bir dindir. Budizm ve Sihizm gibi dinler, Hinduizm'e ait birçok unsuru bünyelerinde taşırlar ve bu nedenle bazen ayrı dinler olarak değil, yaşayan Hindu mezhepleri biçiminde değerlendirilirler.

Hinduizmin tarihine baktığımızda, klasik tarihte öncelikle Klasik Dönem ve ardından Orta Çağ Hindu devresi ile modern Hindu dönemi vardır.

Hindu mezheplerinde, irili ufaklı 15 tane mezhebin bulunduğu da bilinmektedir. Bunlar arasında Şivacılık, Vişnuculuk, Şaktizm olarak 3 temel mezhep vardır. Hinduizmle ilgili bazı önemli kavramlardan biri Maya'dır. Maya, yanılsama ya da gerçek olmayan bir şeyin hakikat gibi algılanması anlamına gelir ve bireyin gerçeği kavrayarak nihai kurtuluşa ulaşmasını engelleyen bir unsurdur. Avidya ise aynı anlamda kullanılan bir terimdir. Budizmde ve Sihizmde de avidya kavramının varlığını görmekteyiz.

Maya ve avidya, Hindu inanç sistemine göre bireyin maruz kaldığı her türlü acı ve sıkıntının nihai sebebi olan, ezeli bir ilke veya dünyevi varoluşun temel nedeni olarak kabul edilen kavramlardır. Mokşa ve Nirvana kavramları, avidya ve samsara çarkından kurtuluş imkanının kabul edilmesi gibi, Hinduizmin temel özelliklerindendir. Moksha, mukti, nirvana, apavarga gibi pek çok terim kullanılarak kurtuluşu ifade etmektedir ve mutlak aydınlanma halini yaşamış kişilere "jivanMukti" adı verilmektedir.

Samsara, Hinduizmde bilinçli varlıkların doğum, ölüm ve tekrar doğum döngüsünü ifade eden kavramdır. Karma ise bir önceki hayatında yaptıklarının sonuçlarını yaşama inancını ifade eder, yani ne ekersen onu biçersin anlayışı Hinduizmde önemlidir. Kavramlar, Hindu inanç geleneğinde önemli bir yer tutar. Ayrıca, diğer inanç sistemleri olan Budizm ve Sihizm de karma ve tenasüh inançlarını temel inanç olarak kabul etmişlerdir. Bu kavramlar, Hinduizm, Budizm ve Sihizm'in temel öğretilerinden biridir.

Hinduizm'deki tanrı anlayışı gerçekten çok karmaşıktır ve tanrısal kavramlar farklı terimlerle anlatılmaktadır. Politeist, monist, monoteist ve teslis terimleri Hindu tanrı inancını ifade etmek için kullanılan terimlerdir. Geçmişte politeist ve henoteist inançlar yaygın olsa da sonraki dönemlerde Hinduizm'de Brahma ya da Brahman olarak isimlendirilen monist bir tanrı anlayışı yer almıştır. Ayrıca, tanrıları dünya üzerinde Avatar kavramı aracılığıyla insanlık tarihine müdahil olmuşlardır. Avatar kavramı, yüce tanrının dünyaya inmesi ve insanlıkla etkileşime girmesi anlayışını ifade eder. Bu şekilde tanrılar, Hinduizm'de insanların erişebileceği ve anlayabileceği bir formda da düşünülmektedir. Bu da Hinduizm'in karmaşık ve zengin tanrı anlayışının bir parçasıdır.

Hinduizmde Brahma, Vişnu ve Şiva'nın oluşturduğu bir tür "teslis" kavramı bulunmaktadır. Brahma yaratıcı olarak bilinirken, Vişnu koruyucu ve yaşatıcı, Şiva ise yıkıcı ve yenileyici olarak tanımlanır. Bu üç tanrı birlikte "Trimurti" olarak da adlandırılır. Kutsal metinlerden bahsettiğinizde, Hinduizm'deki temel kutsal metinler Vedalardır. Vedalar, Hinduizm'in en eski ve kutsal metinleri olarak bilinir.

Hinduizm de kutsal metinlerin vahye dayalı olanlarına Sruti, akla dayalı olanlarına Smriti adı verilir. Vahye dayalı metinler(Sruti) de Vahye dayalı ilahiler 4 kısma ayrılır. Rig Veda, Yajur Veda, Sama Veda ve Atharva Veda olarak ayrılır. Bunların yanı sıra Brahmanalar ve Aranyakalar gibi kısımlar da bulunmaktadır. Ayrıca Upanişadlar da Veda metinleri içerisinde önemli bir konuma sahiptir. Ayrıca Smriti olarak adlandırılan akla dayalı metinler de bulunmaktadır. Vedalar, Hinduizm'in önemli bir parçası olup, dini ve felsefi bilgiler içermektedir. Bu yönüyle, Vedalar Hinduizm'in dikkat çeken önemli bir unsuru olarak kabul edilir.

Hinduizm'de, farklı kastlara (Brahmin, Kşatriya, Vaisya) mensup olan bireylerin farklı ibadet uygulamaları bulunur. Sabahleyin gün doğmadan önce, öğle vaktinde ve güneş battıktan sonra olmak üzere günde üç defa ibadet etmeleri ve ibadetlerine "Om" sözcüğüyle başlamaları öğretilmiştir. Ayrıca, samskara denilen doğum, evlenme ve ölüm gibi insan hayatının geçiş dönemlerinde gerçekleştirilen törenlerin varlığından bahsedebiliriz. Hindu inanç gelenekleri, günlük ibadetlerin dışında bu tür törenlere ve ritüellere de önem verir. Ölümlerle ilgili olarak, genellikle cenazelerinin odun ateşinde yakıldığını görmekteyiz. Bu, Hinduizm'in ölüme ve yaşamın döngüsüne bakışını yansıtan önemli bir uygulamadır.

Hindu inanç sistemi gerçekten de oldukça zengin ve derindir. Hinduizm'de müritlerin ölenlerin küllerini Ganj Nehri'ne attıkları ve nehrin tüm kirliğiyle birlikte zaten kutsal bir nehir olduğu düşünülürse bu oldukça ilginç bir uygulamadır.

Veda metinleri, Hindu inanç geleneğinde büyük öneme sahiptir. Ayrıca, karma ve reenkarnasyon öğretilerini kabul etmeleri ve yoga pratiğine büyük önem vermeleri de Hindu inancının önemli özelliklerindendir.

Ayrıca, Kast Sistemi de Hinduizm'in önemli bir yönüdür. Kastlar, toplumun farklı sınıflarına (Brahmanlar, Kşatriyalar, Vaisyalar, Sudralar) ayrılmıştır ve bu kast yapısı toplumsal, ekonomik ve dini hayatın bir parçasıdır. 

 Zaten Hinduizm'in önemli bir yanı kast sistemidir. Bu kast sistemi bir piramit şeklinde düşünülebilir ve toplumun farklı sınıflarını temsil eder. En üstte Brahminler (din adamları), ardından Kşatriyalar (yöneticiler, askerler), Vaisyalar (tüccarlar, esnaf, çiftçiler) ve en altta Sudralar(hizmetçiler) bulunur. Bu dört kategoriden ayrı olarak "Paryalar" da var. Paryalar "dokunulmazlar" sınıfı olarak bilinmektedir. Kast sistemine dahil olmayan Paryalar, toplumda dışlanmış bir konumda yer alır.

Kast sisteminde kastlar arası geçiş kesinlikle yasaktır. Kast sistemi aslında dini bir inanç sistemidir. Daha üst bir kast sistemine dahil olmak için şu anda bulunduğu kast sistemine uyması gerektiği ifade edilir. Kast sisteminde doğduktan sonra, bir bireyin ölümünden sonraki yaşamında, karmasına ve yaşadığı hayata bağlı olarak daha üst bir kasta yükselme umudu taşır. Bu kast sistemi, Hindu toplumunun sosyal ve dini düzeninin önemli bir parçasıdır. Ancak son zamanlarda, Hindu toplumunda kast sistemine yönelik eleştiriler artmış ve bu sistemin dezavantajları ve ayrımcılığı da sıkça gündeme getirilmiştir.

Hinduizm'de ideal bir yaşamı dört aşamada tanımlanmıştır. İlk aşama olan öğrencilik döneminden sonra gelen ikinci aşama olan aile hayatı evresinde, bireyin öğrendiği bilgi ve öğretileri uygulamakla yükümlü olduğu ve topluma ve ülkeye karşı sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiği belirtilmektedir.

Üçüncü aşama olan İnziva dönemi olarak adlandırılan evrede, birey evini ve ailesini terk ederek daha bireysel bir hayat yaşar, ormanda veya bir dergahta tefekküre dalar. Bu dönemde, bireyin manevi arayışlara odaklandığı ve kişisel gelişimine önem verdiği belirtilir.

Dördüncü ve son evre olan dini dilencilik evresinde, birey ailesiyle bağlarını koparır ve kendisini tamamen dine adar. Bu dönemde, kişi sadece dilenerek yaşamını sürdürür ve topladığı yiyecek ve giyeceklerle geçimini sağlar.

Bu aşamalar, Hinduizm'in yaşamın farklı aşamalarına ve bireyin ruhsal gelişimine verdiği önemi göstermektedir. Böylece kişinin hem topluma hem de kendi içsel gelişimine odaklanmasını sağlamaktadır.

Hinduizm'de dört temel hedef ya da amaç bulunmaktadır. Bu dört hedefe Dört İhtiyaç veya Dört Amaç (Purusharthas) denir. 

Dharma:Bu, dini ve ahlaki ilkelerin benimsendiği bir yaşam sürmeyi ifade eder. Bu, toplumda doğru ve dürüst bir şekilde yaşamayı, adaleti, sadakati ve etik değerleri içerir.

Artha:Bu, bireyin kendisine ve ailesine yeterli miktarda mala (servete) sahip olmasını ifade eder. Bu, maddi refah ve güvenliği sağlamayı, aileye ve topluma cesaret, güc ve zenginlik getirmeyi içerir.

Kama:Arzu ve isteklerin, meşru çerçevede tatmin edilmesini ifade eder. Bu, duygusal, fiziksel ve estetik keyifleri deneyimlemeyi, aşkı, zevki ve keyfi içerir.

Moksha:Bu, samsara döngüsünden (doğum, ölüm ve reenkarnasyon döngüsü) kurtulmayı ve mutlak kurtuluşa ulaşmayı temsil eder. Bu, ruhsal özgürlük, aydınlanma ve ruhun özgürce Tanrısal gerçeklikle birleşmesini içerir.

Bu dört amacın Hindu hayatında bir denge oluşturduğu ve kişinin dini, toplumsal, ekonomik ve ruhsal yaşamın her yönünü kapsadığı söylenebilir.

Hinduizm'de birçok festival ve bayram bulunmaktadır. "Holi" veya "Holika" olarak bilinen ilkbahar bayramı, Hindu toplumunda oldukça popüler olan bir bayramdır. Bu bayram genellikle Mart ayının sonlarına doğru veya Nisan ayının başlarında kutlanır. Holi, renkli tozların ve suların kullanıldığı eğlenceli bir kutlama şeklidir.

Holi'nin temel dayanağı, kutsal yazmalarda ve mitolojide bulunan çeşitli hikayeler üzerinde durur. Genellikle bu bayram, iyilik ile kötülüğün mücadelesi, zaferin kutlaması ve yeni başlangıçların simgesi olarak kabul edilir. Hindu toplulukları arasında, Holi bayramı renkli tozlar kullanılarak, sokaklarda ve topluluklarda kutlanır. Bu özel gün, toplulukları bir araya getirir, sevgi ve neşe dolu bir ortam yaratır.

Her ne kadar bazı yerlerde Holi eğlence amaçlı kutlansa da, aslında bu bayramın derin bir dini ve kültürel anlamı vardır. Renkli tozlar ve suyun kullanılması, birlik ve dayanışma içerisinde kutlama yapmayı simgeler. Dolayısıyla, Hindu toplumunda kutlanan bu bayram, hem eğlenceli hem de derin anlamlara sahiptir.

Hinduizm'de inekler kutsal bir statüye sahiptir. "Kutsal inek" inancı, Hindu toplumunda çok önemli bir yer tutar. İnekler, doğurganlık, bereket ve verimlilik gibi olumlu sembollerle ilişkilendirilir. Hindu inancına göre, inekler kutsal bir varlık olarak kabul edilir ve saygı ve koruma görürler.

Hindu toplumunda, ineklere karşı saygı ve koruma konusunda sıkı kurallar bulunur. İneklerin dokunulmaz olduğuna inanılır; onlara zarar vermek, kesmek veya yemek kesinlikle yasaktır. Ayrıca, sokaklarda gezinirken ineklere yol vermek ve onlara zarar vermemek toplumda yaygın bir uygulamadır.

Ayrıca, Hindi toplumunun kutsal saydığı Ganj Nehri gibi belirli yerlerde de ineklere özel bir saygı gösterilir. Bu yerlerde inekler serbestçe dolaşabilir ve onlara zarar vermek kesinlikle yasaktır.

Hinduizm'in gelişiminde, Hristiyanlık ve İslam gibi dinlerin etkileşiminin rol oynadığını söylemek doğru olmayabilir. Hinduizm, binlerce yıllık bir tarihe sahip olan eski bir inanç sistemidir ve kendi içinde karmaşık bir tarih ve gelişim sürecine sahiptir. Hinduizm, farklı coğrafyalarda ve zamanlarda birçok etnik, dini ve kültürel etkileşimlerden geçmiştir, ancak Hristiyanlık ve İslam'ın doğrudan etkisi Hinduizm'in temel öğretileri üzerinde sınırlıdır.