Farabi ve ideal toplum

Farabi kimdir? Farabi'nin toplum sınıflandırması nedir?

Farabi’ye göre ideal toplum nasıl olur? 

İslâm filozoflarının en önemlilerinden biri olan Farabi, sadece din felsefesiyle değil, aynı zamanda siyaset felsefesi ve toplum teorileriyle de tanınır. Özellikle ideal devlet ve toplum anlayışı, günümüzde bile ilgi çekmeye devam etmektedir. Bu yazımızda, Farabi'nin toplum hakkındaki düşüncelerini, erdemli toplum kavramını inceleyeceğiz.

Klasik kaynaklarda kendisine Ebu Nasr olarak da hitap edilir. Bilindiği gibi, Şam'da gündüzleri bahçıvanlık yaparken, geceleri fener ışığında felsefe eserlerini okuyarak kendini geliştirmiştir. Farabi'nin düşüncelerinde Eflatun'un etkisi oldukça büyüktür.

Farabi'nin erdemli toplum ve erdemsiz toplum tiplemesini ele alabiliriz. Bu konudaki görüşlerini, özellikle "Siyasetü'l-Fazıla" (Faziletli Şehir) adlı eserinde detaylı bir şekilde bulabiliriz.

Farabi'ye göre, erdemli şehir, iyi ve mutlu bir hayatın elde edilmeye çalışıldığı bir yerdir. Burada erdemler yeşerir ve çiçek açar. Ancak, erdemsiz şehirde yaşayan insanlar, mutluluğu bedensel haz ve zevkte ararlar ve bu nedenle bedenlerinin esaretinden kurtulamazlar.

Farabi, toplumu adeta sağlıklı işleyen bir organizmaya benzetmektedir. Bu benzetmede, evrendeki en üstün varlık olan Tanrı'ya karşılık, erdemli toplumda en üstün varlık, yani yönetici bulunmaktadır. Farabi'ye göre, erdemli toplumun başkanı, tıpkı Tanrı'nın evrendeki konumu gibi, toplumun en etkin ve yetkin varlığıdır. Bu nedenle, yöneticilerin diğer tüm bireylerden daha erdemli olması gerekmektedir.

Farabi, İslam'ın eşitlikçi ve evrensel dini niteliklerini vurgulayarak, erdemli toplumda bu değerlerin hakim kılınması gerektiğini savunur. Çünkü onun düşüncesine göre, mutluluğa ancak bu tür bir toplumda ulaşmak mümkündür. Farabi, toplumun yukarıdan aşağıya doğru ıslah edilebileceğini düşünerek, yönetici sınıfına büyük önem vermiştir. Aydın ve faziletli kişilerin yöneteceği bir toplumda, tüm bireylerin de aynı niteliklere sahip olacağı düşüncesindedir.

Farabi, hükümdarın hem peygamberin yolunu izlemesi hem de hikmeti bilmesi gerektiğini vurgulayarak, dinin ve peygamberliğin toplum hayatındaki önemini de ortaya koyar. Yani Farabi, ideal bir toplumun gerçekleşebileceğine inanan bir düşünürdür.

Farabi, toplumları erdemli ve erdemsiz olmak üzere ikiye ayırır. Erdemsiz toplumu ise cahil, günahkâr, değişmiş ve bozulmuş olmak üzere dört farklı şekilde sınıflandırır. Farabi'ye göre, toplum bir organizmaya benzer. Sağlıklı bir vücut gibi işleyen bir toplum, erdemli bir toplumdur.