UNUTULMUŞ MİRAS: MABED DÖNEMİ

Hz. Davut'un ölümünden sonra Hz. Süleyman tahta çıkar ve mabedi inşa eder. Yahudi tarihinde 1. Mabed dönemi başlamış olur. Bu mabed, Mescid-i Aksa veya diğer adıyla Beytü'l Makdis olarak bilinir, Kutsal ev olarak kabul edilir.

Zamanla Kudüs'teki mabet tahrip edilir ve halk Babil'e sürgün edilir. 1. Mabed dönemi sona erer. Babil'deki sürgün hayatları, Perslerin Babil'i fethetmesiyle sona erer. Pers kralı Kiros, Babil'in fethi ardından Yahudilere Kudüs'e dönmeleri ve mabedi yeniden inşa etmeleri için izin verir.

Mabedin inşa edilmesinden sonra Yahudi din adamı Ezra'nın liderliğinde Yahudiliğin kuralları ve kurumları tekrar hayata geçirilir. Böylece 2. Mabed dönemi başlar.

Ezra, Yahudi inanışına göre sadece bir peygamber değil, aynı zamanda Hz. Musa ile kıyaslanan bir dini liderdir. Bazı Yahudilere göre Tevrat'ı yeniden canlandıran kişi olarak kabul edilir ve bu sayede Yahudilik, ulusal bir din haline gelmiştir. İlk mezhepleşme olayları, bu dönemdeki ilk tapınak döneminde yaşanmıştır.

Yahudilikte Helenistik Dönem, Büyük İskender'in Yahudi topraklarını fethetmesiyle başlar. Bu dönemde Mişna adı verilen ilk derlemeler yapılmıştır. Mişna'nın otoritesini güçlendirmek amacıyla sözlü Tora, yani sözlü Tevrat adı verilmiştir.

Milattan sonra, Yahudilik Romalıların Yahudi topraklarını fethettiği döneme denir. Yeniden inşa edilen tapınak yıkılmıştır. Bu dönemde Mişna'nın tefsiri yapılmış ve bu tefsire Talmud adı verilmiştir. Hz. İsa da bu dönemde yaşamıştır.

Müslüman idaresi altındaki Yahudi toplumunda İseviye, Yudganiye, Şazkaniye, Karailik gibi mezheplerin ortaya çıktığını söyleyebiliriz.

Hristiyan Avrupa'da, Yahudilerin durumu hiç de iyi değildir. Haçlı Seferleri'nin başlamasıyla birlikte durumları daha da kötüleşir. Hristiyanlar, Hz. İsa'nın katillerinin Yahudi olduğunu hatırlar ve saldırıya geçerler. Bu dönemde İzmir Yahudilerinden Sabatay Sevi, mesihliğini ilan eder, ancak bu hareket başarısız olur. Daha sonra ortaya çıkan Hasidizm adlı yeni bir hareket ortaya çıkar ve Doğu Avrupa Yahudileri bu harekete katılır.

Haskala hareketi döneminde, 1789 Fransız İhtilali'nden sonra Avrupa'da Yahudilere karşı tavır değişmiştir. Yahudiler, kısmen de olsa daha rahat bir hayata kavuşmuşlardır.

Avrupa'da Hristiyanlar arasında ortaya çıkan bir aydınlanma hareketi vardır. Yahudilerin bir mesih inancı bulunmaktadır ve onun gelmesini beklemektedirler. Ancak gelmeyince artık gelmeyeceğini kabul ederek asimile olma eğilimindedirler. Haskala hareketi, Yahudilerin aydınlanması olarak tanımlanır.

Haskala hareketi, Reformist, Muhafazakar ve Yeniden Yapılandırmacı Yahudi mezheplerinin oluşumunda önemli bir rol oynamıştır.